Η Οδηγία (ΕΕ) 2019/1937, σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης, (εφεξής, “Οδηγία Whistleblowing”) αποτελεί μία σημαντική νομοθετική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενίσχυση της προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος (εφεξής, “whistleblowers”) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Η Οδηγία Whistleblowing εισάγει μια σειρά νέων κανόνων και διαδικασιών για την προστασία των whistleblowers, όπως:
Η Οδηγία Whistleblowing αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προόδου για την προστασία των whistleblowers στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Συγκεκριμένα, η Οδηγία Whistleblowing αναμένεται να έχει τα ακόλουθα μεσομακροπρόθεσμα οφέλη για την Ευρωπαϊκή Ένωση:
Οι whistleblowers μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και την αποκάλυψη παράνομων ή επιβλαβών πρακτικών, όπως η διαφθορά, η οικονομική απάτη, η παραβίαση των περιβαλλοντικών νόμων και η παραβίαση των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Η διαφάνεια και η ακεραιότητα συνιστούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς και της κοινωνίας. Η προστασία των whistleblowers μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση της διαφάνειας και της ακεραιότητας, αποκαλύπτοντας περιπτώσεις παραβίασης των νόμων και των κανόνων από ιδιωτικές εταιρίες και δημόσιους φορείς.
Σε ορισμένα κράτη - μέλη, υπάρχουν ακόμη νομοθετικά και γραφειοκρατικά προσκόμματα που πρέπει να ξεπεραστούν.
Μερικές από τις προκλήσεις που ανακύπτουν κατά την εφαρμογή της Οδηγίας Whistleblowing περιλαμβάνουν:
Για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας Whistleblowing, είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που ανακύπτουν. Μερικά από τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν περιλαμβάνουν:
Σε συνέχεια της ενσωμάτωσης της Οδηγίας Whistleblowing, στην εθνική έννομη τάξη με το ν. 4990/2022, πολλές από τις επιχειρήσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του νόμου ξεκίνησαν την προσπάθεια διασφάλισης της συμμόρφωσής τους με τις σχετικές νομοθετικές προβλέψεις, ενώ οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα με 50 έως 249 εργαζομένους οφείλουν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς, έως τις 17.12.2023.
Οι φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που απασχολούν από 50 υπαλλήλους και άνω καθώς και φορείς του ιδιωτικού τομέα που εντάσσονται σε συγκεκριμένους τομείς δραστηριότητας, υποχρεούνται, πέρα από το να αναπτύξουν διαδικασία και σύστημα εσωτερικής υποβολής, παραλαβής και παρακολούθησης αναφορών και να ορίσουν αρμόδιο όργανο για τη διερεύνηση των υποβληθεισών αναφορών, να ορίσουν Υπεύθυνο Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.) σχετικά με παραβιάσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 4990/2022.
Παράλληλα, κατά το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο προβλέπεται η υποχρέωση της υποβολής σχετικής ενημέρωσης προς την Επιθεώρηση Εργασίας.
Ο ρόλος του Υ.Π.Π.Α. κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντικός εφεξής, δεδομένου ότι σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο οφείλει, μεταξύ άλλων, να:
Αναφορικά με τον ιδιωτικό τομέα, ως Υ.Π.Π.Α. μπορεί να οριστεί:
Η παραβίαση της υποχρέωσης ορισμού Υ.Π.Π.Α. συνεπάγεται επιβολή προστίμου από την Επιθεώρηση Εργασίας ή τον αρμόδιο εποπτικό φορέα.
Κρίσιμος παράγοντας για την παραλαβή και διαχείριση των αναφορών, οι οποίες υποβάλλονται γραπτώς ή προφορικώς ή μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, θεωρείται η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος και η διασφάλιση αξιόπιστης επικοινωνίας σχετικά με ανάρμοστη συμπεριφορά. Προς αυτή την κατεύθυνση συντείνει και η αξιοποίηση εργαλείων (διαδικτυακών πλατφορμών κτλ.) τα οποία οι εταιρίες μπορούν να χρησιμοποιούν προκειμένου να αναπτύξουν ένα ισχυρό και αποτελεσματικό σύστημα whistleblowing.
Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα του “Occupational fraud 2022: a report to the nations”, ACFE[1] διαπιστώνεται ότι οι οργανισμοί που διαθέτουν μηχανισμούς αναφοράς (hotline) εντοπίζουν γρηγορότερα περιπτώσεις απάτης και έχουν αισθητά λιγότερες οικονομικές απώλειες (υποδιπλάσιες) σε σχέση με τους οργανισμούς που δεν διαθέτουν αντίστοιχους μηχανισμούς.
Εν κατακλείδι, ένα σαφώς καθορισμένο και αποτελεσματικό κανονιστικό και εφαρμοστικό πλαίσιο whistleblowing συμβάλλει θετικά στη λειτουργία των ιδιωτικών επιχειρήσεων και δημοσίων φορέων καθώς προστατεύει την φήμη τους και ενισχύει την εμπιστοσύνη των ενδιαφερόμενων μερών (stakeholders), είτε εντός είτε εκτός του οργανισμού. Με βάση τα ως άνω, καθίσταται αδήριτη η ανάγκη της άμεσης συμμόρφωσης των υπόχρεων οργανισμών με όσα προβλέπει η κείμενη νομοθεσία και η υιοθέτηση περαιτέρω βέλτιστων πρακτικών οι οποίες θα ενισχύσουν το πλαίσιο της υποβολής και παρακολούθησης των αναφορών.
[1] https://acfepublic.s3.us-west-2.amazonaws.com/2022+Report+to+the+Nations.pdf
