Με τον CBAM, η ΕΕ επιδιώκει να επιβάλλει στις εισαγωγές προϊόντων υψηλής έντασης εκπομπών CO₂ (όπως χάλυβας, αλουμίνιο, τσιμέντο, λιπάσματα, ηλεκτρική ενέργεια και υδρογόνο) ένα κόστος ισοδύναμο με το ETS (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών) που ισχύει για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες, με τελικό σκοπό τη διασφάλιση της ισότιμης μεταχείρισης μεταξύ προϊόντων ΕΕ και τρίτων χωρών και την επίτευξη των Ευρωπαϊκών κλιματικών στόχων. Η εφαρμογή του μηχανισμού θα γίνεται μέσω της υποχρέωσης αγοράς ειδικών πιστοποιητικών άνθρακα για τις σχετικές εισαγωγές, η οποία θα τεθεί σε πλήρη ισχύ από το 2026. Ωστόσο, η εμπειρία από την πρώτη φάση εφαρμογής του φαίνεται να οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε προσαρμογές και αναθεώρηση της προσέγγισής της.
Από την έναρξη εφαρμογής του CBAM τον Οκτώβριο του 2023 και έως το τέλος του 2025, ο μηχανισμός εφαρμόζεται σε μεταβατική μορφή, χωρίς ακόμα να απαιτείται η αγορά πιστοποιητικών. Ωστόσο, οι υποχρεώσεις που επιβλήθηκαν στους εισαγωγείς είναι ουσιαστικές και τεχνικά απαιτητικές. Συγκεκριμένα, όλοι οι εισαγωγείς προϊόντων εντός του πεδίου εφαρμογής – χάλυβας, σίδηρος, τσιμέντο, αλουμίνιο, λιπάσματα, ηλεκτρική ενέργεια και υδρογόνο – υποχρεούνται να υποβάλλουν τριμηνιαίες αναφορές για τις ενσωματωμένες εκπομπές (embedded emissions) CO₂. Οι αναφορές αυτές βασίζονται αποκλειστικά σε πραγματικά δεδομένα και συνοδεύονται από υποχρεωτική επαλήθευση από ανεξάρτητους φορείς πιστοποίησης.
Η συμμόρφωση με αυτές τις απαιτήσεις, παρά την απουσία άμεσης οικονομικής επιβάρυνσης, έχει επιφέρει σημαντικό διοικητικό κόστος και τεχνική πολυπλοκότητα, ιδιαίτερα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες συχνά δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους ή εξειδικευμένο προσωπικό για να ανταποκριθούν. Ο αρχικός στόχος του CBAM βασιζόταν στην ανάγκη για υψηλή ακρίβεια και πλήρη εικόνα των εκπομπών άνθρακα από τις εισαγωγές, ωστόσο στην πράξη φάνηκε πως η εφαρμογή του προκάλεσε έντονη επιβάρυνση, μειώνοντας τις πιθανότητες για ομαλή εφαρμογή του μηχανισμού σε ολόκληρη την αγορά.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην κατάθεση πρότασης τροποποίησης μέσω του λεγόμενου “Omnibus Act” τον Φεβρουάριο του 2025. Η πρόταση αυτή προωθεί μια πιο ευέλικτη προσέγγιση, επιδιώκοντας να διατηρήσει την ουσία του μηχανισμού CBAM, αλλά ταυτόχρονα να μειώσει το διοικητικό βάρος και να διευκολύνει τη συμμόρφωση, ιδίως για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Παράλληλα, αν και βάσει του ισχύοντος πλαισίου η υποχρέωση αγοράς CBAM πιστοποιητικών αναμένεται να ξεκινήσει την 1η Ιανουαρίου 2026, στο πλαίσιο της πρότασης τροποποίησης, εξετάζεται το ενδεχόμενο μετάθεσης της πλήρους εφαρμογής για το 2027. Μέχρι σήμερα, πάντως, καμία αλλαγή στο χρονοδιάγραμμα δεν έχει επίσημα εγκριθεί.
Οι βασικές αλλαγές που εισάγονται μέσω του Omnibus Act είναι οι εξής:
Από την πλήρη κάλυψη όλων των εισαγωγών, ο μηχανισμός μετασχηματίζεται σε ένα εργαλείο που αφορά αποκλειστικά στις μεγαλύτερες και πιο ρυπογόνες ροές εμπορίου. Η αλλαγή αυτή οδηγεί σε σημαντική μείωση του αριθμού των εισαγωγέων που υπάγονται στον μηχανισμό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μόνο το 10% των σημερινών εισαγωγέων θα εξακολουθήσει να έχει σχετικές υποχρεώσεις, αν και αυτό το μικρό ποσοστό αντιπροσωπεύει το 99% των εκπομπών που καλύπτονται. Αν και διατηρείται η κάλυψη των σημαντικότερων ποσοτικά εκπομπών, η μείωση του πλήθους των υπόχρεων και η χαλάρωση των διαδικαστικών απαιτήσεων γεννούν ερωτήματα ως προς την ικανότητα του μηχανισμού να λειτουργήσει και ως μοχλός πίεσης για την απανθρακοποίηση του συνόλου των εμπορικών εταίρων της ΕΕ.
Για την ελληνική αγορά, όπου οι εισαγωγές προϊόντων όπως χάλυβας, λιπάσματα ή αλουμίνιο από τρίτες χώρες είναι συχνό φαινόμενο, η εφαρμογή του CBAM έχει άμεσο αντίκτυπο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται πάνω από 400 επιχειρήσεις που εισάγουν προϊόντα εντός του πεδίου εφαρμογής του CBAM, ενώ πολλές ακόμη εντάσσονται σε αλυσίδες εφοδιασμού που επηρεάζονται έμμεσα (π.χ. ως προμηθευτές ευρωπαϊκών εταιρειών με υποχρεώσεις συμμόρφωσης). Η πλειονότητα αυτών είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που δεν διαθέτουν πάντοτε τις απαιτούμενες δομές παρακολούθησης και αναφοράς.
Η ουσιαστική πρόκληση για τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι να διαπιστώσουν εγκαίρως αν εμπίπτουν στον μηχανισμό, να οργανωθούν σωστά και να αποφύγουν εκπλήξεις σε μελλοντικό στάδιο – είτε από ελέγχους, είτε από πιέσεις προμηθευτών ή πελατών στην ΕΕ.
Στην πράξη, οι επιχειρήσεις που εμπλέκονται καλούνται να:
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η ομάδα βιωσιμότητας μας προσφέρει εξειδικευμένες υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες κάθε επιχείρησης που επηρεάζεται από τον CBAM:
Εγγραφείτε στις ενημερώσεις μας
