Το νέο ασφαλιστικό μέσα από 20 ερωταποκρίσεις
Πώς ρυθμίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία τα θέματα κοινωνικής ασφάλισης; Μπορεί εργαζόμενος να είναι ασφαλισμένος σε δύο κράτη-μέλη ή υπάρχει απαλλαγή; Ποιοι δεν υποχρεούνται σε ασφάλιση; Τι γίνεται με μέλη ΔΣ που είναι παράλληλα και μέτοχοι άνω του 3%; Πώς αντιμετωπίζονται οι οιονεί μισθωτοί που απασχολούνται με «μπλοκάκι» σε μέχρι δύο εργοδότες; Τι ισχύει για την απασχόληση συνταξιούχων, ιδίως στην περίπτωση που συμμετέχουν ως αμειβόμενα μέλη σε διοικητικό συμβούλιο ανώνυμης εταιρείας; Προσπαθήσαμε να απαντήσουμε τα παραπάνω και άλλα πολλά ερωτήματα, αν και αρκετά εξακολουθούν να παραμένουν αδιευκρίνιστα από τις αρμόδιες αρχές δύο και πλέον μήνες μετά την έναρξη εφαρμογής του νέου ασφαλιστικού νόμου.
1. Τι προβλέπει ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός (883/2004) για την κοινωνική ασφάλιση:
- Οι διατάξεις του Κανονισμού για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης ισχύουν σε όλες τις χώρες εντός της Ε.Ε./ΕΟΧ και την Ελβετία.Με τον Κανονισμό τίθενται ενιαίοι κανόνες για θέματα κοινωνικής ασφάλισης και καθιερώνεται η γενική αρχή σύμφωνα με την οποία κάθε ασφαλισμένος υπάγεται σε ασφάλιση σε ένα μόνο κράτος μέλος. Επίσης, η Ελλάδα έχει συνάψει διμερείς συμβάσεις κοινωνικής ασφάλισης με τρίτες χώρες, όπως οι Η.Π.Α., ο Καναδάς, η Ν. Ζηλανδία, η Αυστραλία κ.α. Επισημαίνεται ότι οι διατάξεις του Κανονισμού και των Συμβάσεων ισχύουν μόνο για θέματα κοινωνικής ασφάλισης και όχι για θέματα φορολογίας, τα οποία ρυθμίζουν οι συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας.
2. Εάν παρέχεται μισθωτή εργασία στην Ελλάδα και παράλληλα μη μισθωτή δραστηριότητα σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.):
- Υπάρχει υποχρέωση ασφάλισης στην Ελλάδα, καθώς ο τόπος της μισθωτής απασχόλησης υπερτερεί του τόπου της μη μισθωτής δραστηριότητας. Ως προς τις αμοιβές που εισπράττονται στην αλλοδαπή (εφόσον αποτελούν ασφαλιστέο εισόδημα), ο ασφαλισμένος μπορεί να ζητήσει απαλλαγή από την ασφάλιση στο άλλο κράτος μέλος, προσκομίζοντας στις αρμόδιες αλλοδαπές αρχές το έντυπο Α1 που θα αναζητήσει από τον ελληνικό ασφαλιστικό φορέα (Κανον. 883/2004).
3. Πώς αντιμετωπίζεται η μισθωτή εργασία σε δύο εταιρείες εγκατεστημένες σε διαφορετικά κράτη-μέλη:
- Υποχρεούται σε ασφάλιση στην Ελλάδα, εφόσον το ουσιώδες μέρος της δραστηριότητάς του ασκείται εδώ. Για να γίνει δεκτό αίτημα απαλλαγής από την ασφάλιση στην Ελλάδα, οι ελληνικές αρχές θα εξετάσουν μία σειρά από κριτήρια προκειμένου να διαπιστώσουν εάν το ουσιώδες μέρος της δραστηριότητας βρίσκεται ή όχι στο άλλο κράτος. Ενδεικτικά κριτήρια για τον καθορισμό του ουσιώδους μέρους της δραστηριότητας που ασκείται σε ένα κράτος-μέλος είναι το ποσό του μισθού που λαμβάνεται από κάθε εταιρεία, ο χρόνος εργασίας σε κάθε χώρα, η διαμονή του ασφαλισμένου και των μελών της οικογένειάς του, η φορολογική κατοικία κτλ. (Κανον. 883/2004).
4. Ποιοι δεν έχουν υποχρέωση ασφάλισης στην Ελλάδα:
- Δεν έχουν υποχρέωση ασφάλισης οι:
- Εταίροι Ι.Κ.Ε. (πλην μονοπρόσωπης)
- Μέτοχοι Α.Ε. που δεν συμμετέχουν στο ΔΣ
- Μη αμειβόμενα μέλη ΔΣ
5. Μισθωτός και «μπλοκάκι» στην ίδια εταιρεία:
- Οφείλονται ασφαλιστικές εισφορές 41,06% (16% ασφαλ. και 25,06% εργοδ.) για το σύνολο των αποδοχών, τόσο από τη μισθωτή εργασία όσο και από το μπλοκάκι, μέχρι το ανώτατο πλαφόν των €5.860. Υπόχρεος στην καταβολή είναι ο εργοδότης.
6. Μισθωτός και «μπλοκάκι» σε μέχρι δύο άλλους εργοδότες (οιονεί μισθωτός):
- Ως μισθωτός: Ασφαλιστικές εισφορές 41,06%, όπως παραπάνω.
Εισόδημα με «μπλοκάκι» (οιονεί μισθωτός): Ασφαλιστικές εισφορές 27,10% (9,22% ασφαλ. και 17,88% εργοδ.). Το ποσοστό μπορεί να ανέλθει σε 38,10% (16,72% ασφαλ. και 21,38% εργοδ.) σε περιπτώσεις που οφείλεται επικουρική και εφάπαξ π.χ. μηχανικοί και δικηγόροι. Υπόχρεος στην καταβολή είναι ο εργοδότης.
Η ρύθμιση για τους «οιονεί μισθωτούς» καταλαμβάνει και τους ασφαλισμένους που απασχολούνται ως μισθωτοί σε ένα εργοδότη, εφόσον παράλληλα προσφέρουν υπηρεσίες με μπλοκάκι σε μέχρι δύο ακόμη αντισυμβαλλόμενους. Τα παραπάνω ισχύουν μετά από πρόσφατη τροποποίηση της εγκυκλίου.
7. Μισθωτός και αμειβόμενο μέλος ΔΣ στην ίδια εταιρεία:
- Ως μισθωτός: Ασφαλιστικές εισφορές 41,06% όπως παραπάνω
Για τις αμοιβές ΔΣ: Εισφορές 34,10% (12,72% ασφαλ. και 21,38% εργοδ.)
Μισθός και αμοιβές συναθροίζονται και εισφορές οφείλονται μέχρι του ποσού των €5.860 μηνιαίως. Εάν οι τακτικές αποδοχές εξαρτημένης εργασίας υπερβαίνουν σε μηνιαία βάση το ανώτατο πλαφόν των €5.860, τότε οι αμοιβές ΔΣ δεν αποτελούν ασφαλιστέο εισόδημα.
8. Μισθωτός και αμειβόμενο μέλος ΔΣ σε διαφορετικές εταιρείες:
- Ως μισθωτός: Ασφαλιστικές εισφορές 41,06% όπως παραπάνω
Για τις αμοιβές ΔΣ: Εισφορές 34,10% όπως παραπάνω
Η κάθε εταιρεία παρακρατεί και αποδίδει εισφορές για ποσό μέχρι €5.860 μηνιαίως. Το ανώτατο πλαφόν είναι αυτοτελές για κάθε εργοδότη. Αν και δεν έχει διευκρινιστεί, ο ασφαλισμένος φαίνεται πως θα μπορεί να αναζητήσει και να συμψηφίσει τις υπερβάλλουσες εισφορές (δεν ισχύει για τον εργοδότη).
9. Αμειβόμενο μέλος ΔΣ χωρίς συμμετοχή στο κεφάλαιο:
- Έχει υποχρέωση ασφάλισης ως «οιονεί μισθωτός» με ποσοστό 34,10% (12,72% ο ασφαλισμένος και 21,38% ο εργοδότης).
10. Αμειβόμενο μέλος ΔΣ και μέτοχος άνω του 3% στην ίδια εταιρεία:
- Για τις αμοιβές ΔΣ: Θεωρούμε ότι έχει υποχρέωση ασφάλισης ως «οιονεί μισθωτός» με το παραπάνω ποσοστό 34,10% (Αναμένεται επιβεβαίωση από το Υπουργείο Εργασίας, γιατί υπάρχει και η άποψη ότι αμοιβές και μερίσματα πρέπει να συναθροίζονται και εισφορές να οφείλονται με ποσοστό 26,95% από τον ασφαλισμένο)
Για τα μερίσματα: Αποδίδει εισφορές ο ασφαλισμένος με ποσοστό 26,95% (παράλληλη ασφάλιση)
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860 – Θεωρούμε ότι θα εφαρμόζεται στο σύνολο των αμοιβών και των μερισμάτων
11. Μη αμειβόμενο μέλος ΔΣ και μέτοχος άνω του 3%:
- Ποσοστό εισφορών: 26,95%
Βάση υπολογισμού: Διανεμόμενα κέρδη (μερίσματα)
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168)
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860
12. Εταίροι και διαχειριστές Ε.Π.Ε.:
- Ποσοστό εισφορών: 26,95%
Βάση υπολογισμού: Διανεμόμενα κέρδη
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168)
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860
Δεν έχει διευκρινιστεί πως θα αντιμετωπίζονται ασφαλιστικά εταίροι ΕΠΕ που παράλληλα λαμβάνουν και αμοιβές διαχείρισης. Προφανώς, κέρδη και αμοιβές διαχείρισης θα συναθροίζονται και θα οφείλονται εισφορές με ποσοστό 26,95% (ως εισόδημα από ελευθέριο επάγγελμα).
13. Εταίροι προσωπικών εταιρειών (Ο.Ε.- Ε.Ε.):
- Ποσοστό εισφορών: 26,95%
Βάση υπολογισμού: Κέρδη εταιρείας επί ποσοστού συμμετοχής των εταίρων
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168)
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860
14. Διαχειριστές Ι.Κ.Ε.:
- Ποσοστό εισφορών: 26,95%
Βάση υπολογισμού: Αμοιβές διαχείρισης
Ελάχιστο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €586 (ελάχιστη εισφορά €168)
Ανώτατο μηνιαίο ασφαλιστέο εισόδημα: €5.860
Οι εταίροι μη μονοπρόσωπης Ι.Κ.Ε. δεν αποτελούν ασφαλιστέα πρόσωπα και δεν έχουν υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών.
15. Αποδείξεις επαγγελματικής δαπάνης:
- Προβλέπεται ότι για τον καθορισμό του μηνιαίου εισοδήματος, επί του οποίου υπολογίζονται οι εισφορές στους ελεύθερους επαγγελματίες, συναθροίζονται και τυχόν ποσά που έχουν καταβληθεί με απόδειξη επαγγελματικής δαπάνης (Απόφαση 61502/3399/2016). Δεν έχει διευκρινιστεί, ωστόσο, τι θα συμβεί με τις αποδείξεις επαγγελματικής δαπάνης με τις οποίες αμείβονται πρόσωπα που δεν είναι ήδη ασφαλισμένοι ως ελεύθεροι επαγγελματίες (π.χ. φοιτητές, παλιοί ασφαλισμένοι ΙΚΑ κτλ.). Σε κάθε περίπτωση, εάν θεωρηθεί ότι υποκρύπτεται εξαρτημένη εργασία ή έστω μερική απασχόληση, υπάρχει ο κίνδυνος να επιβληθούν εισφορές μισθωτού στον εργοδότη μετά από έλεγχο του ΕΦΚΑ.
16. «Μπλοκάκι» με ένα εργοδότη σε εταιρεία μη εγκατεστημένη στην Ελλάδα:
- Το συγκεκριμένο πρόσωπο αντιμετωπίζεται ασφαλιστικά ωςελεύθερος επαγγελματίας και όχι ως «οιονεί μισθωτός» και αποδίδει εισφορές με ποσοστό 26,95% ή 37,95%.
17. Απασχόληση συνταξιούχων:
- Περικόπτονται κατά 60% οι μεικτές (κύριες και επικουρικές) συντάξεις σε όσους συνταξιούχους αποκτούν ασφαλιστέα ιδιότητα μετά τις 12.5.2016. Το παραπάνω ποσοστό ισχύει ανεξαρτήτως ηλικίας και ποσού μεικτής σύνταξης. Η σύνταξη επανέρχεται σε περίπτωση παύσης της ασφαλιστέας ιδιότητας. Δεν περικόπτεται η σύνταξη κατά 60% σε όσους συνταξιούχους απέκτησαν ασφαλιστέα ιδιότητα ή δραστηριότητα πριν την παραπάνω ημερομηνία. Σε αυτήν την περίπτωση εξακολουθεί να ισχύει το προηγούμενο ευνοϊκότερο ασφαλιστικό καθεστώς.
18. Συνταξιούχος και αμειβόμενο μέλος ΔΣ:
- Η ασφαλιστέα ιδιότητα του αμειβόμενου μέλους ΔΣ, εάν θεωρηθεί ότι αποκτάται μετά τις 12.5.2016 (καθώς δεν ήταν ασφαλιστέα υπό το προισχύσαν καθεστώς), θα οδηγήσει σε περικοπή της σύνταξης του συνταξιούχου κατά 60%. Σε κάθε περίπτωση, αναμένεται διευκρίνιση για το συγκεκριμένο θέμα από το Υπουργείο Εργασίας.
19. Μειωμένες εισφορές για πάνω από 40 έτη ασφάλισης:
- Ελεύθεροι επαγγελματίες ή αυτοαπασχολούμενοι που έχουν συμπληρώσει 40 έτη ασφάλισης στον ίδιο ασφαλιστικό φορέα μπορούν μετά από αίτησή τους στον ΕΦΚΑ να μειώσουν τις ασφαλιστικές εισφορές του κλάδου σύνταξης κατά 50%. Υπενθυμίζεται ότι το ποσοστό ασφαλιστικών εισφορών του κλάδου σύνταξης είναι 20%. Η παραπάνω ρύθμιση δεν ισχύει για όσους ασφαλίζονται ως «μισθωτοί» αλλά μόνο για τους «ελεύθερους επαγγελματίες».
20. Ασφαλιστικές μειώσεις και εκπτώσεις:
- Οι μειώσεις για νέους ασφαλισμένους κατά τα πρώτα πέντε έτη ασφάλισης, καθώς και οι εκπτώσεις για μηχανικούς, δικηγόρους, γιατρούς (παλιοί ασφαλισμένοι του ΕΤΑΑ) δεν έχουν εφαρμογή όταν τα παραπάνω πρόσωπα αντιμετωπίζονται ασφαλιστικά ως «οιονεί μισθωτοί» και τιμολογούν μέχρι δύο εργοδότες. Οι παραπάνω διευκολύνσεις παρέχονται μόνο για όσους παραμένουν ασφαλιστικά ελεύθεροι επαγγελματίες (δηλαδή τιμολογούν πάνω από δύο πελάτες).
