Ελάχιστη παγκόσμια πραγματική φορολογία – Pillar II: Οι εξελίξεις παγκοσμίως και οι νέες προκλήσεις για τις πολυεθνικές

Πυλώνας ΙΙ («Pillar II»): Τι είναι;

Τον Οκτώβριο του 2021, περισσότερες από 130 χώρες δεσμεύτηκαν να προχωρήσουν στην εφαρμογή μέτρων ελάχιστης πραγματικής φορολογίας με την επιβολή κατώτατου συντελεστή φορολόγησης 15% σε ομίλους πολυεθνικών επιχειρήσεων και εγχώριους ομίλους μεγάλης κλίμακας, των οποίων τα έσοδα ξεπερνούν τα 750 εκ. ευρώ ετησίως. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία εντάσσεται στο δεύτερο πυλώνα («Pillar II») που θέσπισε ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) στο πλαίσιο του προγράμματός του για την πρόληψη της διάβρωσης της φορολογικής βάσης και της μετατόπισης των κερδών («BEPS»). Στόχος των προτεινόμενων αλλαγών είναι αφενός η αντιμετώπιση του φαινομένου μετατόπισης κερδών σε δικαιοδοσίες με χαμηλή φορολόγηση και αφετέρου η αναχαίτιση της μειωτικής τάσης των συντελεστών φορολόγησης στο πλαίσιο του φορολογικού ανταγωνισμού των χωρών με στόχο την προσέλκυση κεφαλαίων («race to the bottom on tax rates»). 

Πώς θα υλοποιηθεί;

Ο Πυλώνας 2 αποτελείται από δύο κανόνες που προορίζονται να θεσπιστούν στις εθνικές εγχώριες φορολογικές νομοθεσίες, γνωστοί από κοινού ως παγκόσμιοι κανόνες κατά της διάβρωσης της φορολογικής βάσης («GloBE rules»). Πιο αναλυτικά:

(i) o κανόνας σχετικά με τη συμπερίληψη του εισοδήματος («Income Inclusion Rule») βάσει του οποίου η μητρική οντότητα ενός ομίλου θα καταβάλλει τον συμπληρωματικό φόρο που της αναλογεί για τις αλλοδαπές συνδεδεμένες της που βρίσκονται σε κράτος χαμηλής φορολογίας, 

(ii) και επικουρικά, ως μηχανισμός ασφαλείας, ο κανόνας σχετικά με τις πληρωμές που υπόκεινται σε μειωμένη φορολόγηση («Undertaxed Profits Rule»), ο οποίος καταλαμβάνει μέτρα για την άρνηση εκπτώσεων και παρόμοιες δράσεις για την είσπραξη φόρων που δεν καθίστανται εισπρακτέοι μέσω του πρώτου κανόνα.

Συμπληρωματικά και προαιρετικά, τα κράτη μπορούν να θεσπίσουν έναν Εγχώριο Συμπληρωματικό Φόρο στην πηγή («Domestic Minimum Tax»), η εφαρμογή του οποίου θα προηγείται των υπόλοιπων μέτρων που προτείνει ο ΟΟΣΑ και θα διασφαλίζει ότι συμπληρωματικοί φόροι, που διαφορετικά θα καταβάλλονταν στο εξωτερικό, θα εισπράττονται από τη χώρα όπου η θυγατρική οντότητα με χαμηλή φορολόγηση είναι εγκατεστημένη.

Ποιο το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης;

Ο ΟΟΣΑ παραμένει αισιόδοξος ότι τα πρώτα στάδια του Πυλώνα ΙΙ θα έχουν υλοποιηθεί έως και το τέλος του 2023. Αυτό το χρονοδιάγραμμα συγκλίνει και με τις απαιτήσεις της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας για ενσωμάτωσή των μέτρων στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών-μελών μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Πολλά κράτη (βλ. κατωτέρω) βρίσκονται ήδη στη διαδικασία θέσπισης των σχετικών μέτρων στην εθνική τους νομοθεσία, με την έναρξη ισχύος των πρώτων μέτρων να αναμένεται ήδη από την αρχή του 2024 (και του 2025 με διαβαθμίσεις).

Παράλληλα, ο ΟΟΣΑ έχει προχωρήσει στην δημοσίευση πλαισίου μεταβατικών κανόνων Ασφαλούς Λιμένα και Περιορισμού Προστίμων («Safe Harbours & Penalty Relief») για την ελάφρυνση των επιχειρήσεων κατά τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του Πυλώνα ΙΙ. Τα μεταβατικά μέτρα αναμένεται να έχουν ισχύ για οικονομικά έτη που θα ξεκινούν στις ή πριν τις 31 Δεκεμβρίου 2026 και λήγουν το αργότερο στις 30 Ιουνίου 2028, προβλέποντας, μεταξύ άλλων, προοδευτικούς φορολογικούς συντελεστές από 15 έως και 17% κατά το διάστημα εφαρμογής τους.  

Οι εξελίξεις σε άλλα κράτη:

Παρότι το χρονοδιάγραμμα του ΟΟΣΑ είναι πολύ φιλόδοξο και ο χρόνος πραγματικής αποπεράτωσης του παραμένει άγνωστος, τα μέχρι στιγμής δεδομένα αποδεικνύουν ότι ήδη αρκετές χώρες έχουν κάνει σημαντικά βήματα προς την υλοποίηση των μέτρων του Πυλώνα ΙΙ.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι:

• Η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ήδη εισαγάγει σχέδια νόμου για την ενσωμάτωση των μέτρων του Πυλώνα ΙΙ στην εγχώρια έννομη τάξη τους, με την Αυστραλία να ακολουθεί στενά με την προετοιμασία σχεδίου νόμου που αναμένεται εντός του έτους.
• Αντιστοίχως και η Ιρλανδία αναμένεται να έχει ενσωματώσει τις προβλέψεις του Πυλώνα ΙΙ στην εσωτερική της έννομη τάξη έως και το τέλος του έτους, αυξάνοντας πρακτικά τον ισχύοντα φορολογικό της συντελεστή από το 12,5% στο 15% για τις πολυεθνικές. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι στην πράξη μόνο μικρή μερίδα των Ιρλανδικών επιχειρήσεων πρόκειται να επηρεαστούν από τα επικείμενα μέτρα, καθώς όμιλοι με παγκόσμιο εισόδημα μικρότερο από 750 εκατομμύρια θα συνεχίσουν να υπάγονται στο συντελεστή του 12,5%.
• Παρομοίως, η Γερμανία έχει ήδη δημοσιεύσει ένα σχέδιο νόμου προς δημόσια διαβούλευση, το οποίο όμως φαίνεται να μην περιορίζεται στο λεκτικό της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας, αλλά έχει συγκεκριμενοποιηθεί στη Γερμανική φορολογική πολιτική, εισάγοντας προβλέψεις όπως η εισαγωγή εγχώριου συμπληρωματικού φόρου για τη συνθήκη όπου συμπληρωματικός φόρος που προκύπτει στο εξωτερικό είναι αποδοτέος στη Γερμανία, αλλά και προβλέποντας πρόστιμα γενικής φύσεως για τη συνθήκη που οι φορολογούμενοι ηθελημένα παραβιάζουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
• Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της Σιγκαπούρης, η εγχώρια οικονομία της οποίας αναμένεται να επηρεαστεί σημαντικά από τα προαναφερθέντα μέτρα αναθεώρησης της φορολογικής πολιτικής, καθώς υπολογίζεται ότι περίπου 1.800 εταιρείες Σιγκαπούρης εμπίπτουν στο εφαρμοστικό πεδίο των μέτρων, όντας μέρη πολυεθνικών ομίλων, των οποίων τα ετήσια ενοποιημένα έσοδα ξεπερνούν τα 750 εκ. ευρώ.
• Στον αντίποδα των ανωτέρω σημειώνεται ότι στις Η.Π.Α. η υιοθέτηση των μέτρων του Πυλώνα ΙΙ φαίνεται να βρίσκεται σε αδιέξοδο, δεδομένων των πρόσφατων νομοθετικών εξελίξεων και την πλειοψηφία των αντίθετων στην εν λόγω φορολογική αναθεώρηση Ρεπουμπλικάνων στην Αμερικάνικη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ωστόσο, βάσει πρόσφατης καθοδήγησης του ΟΟΣΑ, το ισχύον νομικό πλαίσιο των Η.Π.Α. για την παγκόσμια φορολόγηση άυλων περιουσιακών στοιχείων, παρότι καθιερώνει φορολογικό συντελεστή μικρότερο του 15%, αντιμετωπίζεται ως ικανοποιητικό για το μεταβατικό διάστημα των προσεχών δύο ετών.
• Παρομοίως, σημειώνεται ότι η Ελλάδα δεν έχει προβεί μέχρι σήμερα στην θέσπιση νομοθετικού πλαισίου για την εφαρμογή των κανόνων του Πυλώνα II, αν και, βάσει των προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2523, ως κράτος-μέλος υποχρεούται να την ενσωματώσει στην εθνική της έννομη τάξη μέχρι και το τέλος του 2023.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον;

Δεδομένων των σημαντικών βημάτων προόδου που έχουν ήδη σημειωθεί σε διάφορες δικαιοδοσίες, με πολλές να εκτιμούν την ενσωμάτωση των μέτρων που προτείνει ο ΟΟΣΑ στην εσωτερική έννομη τάξη τους μέχρι το τέλος του 2023, είναι σημαντικό για τις επηρεαζόμενες επιχειρήσεις να προετοιμαστούν για την εφαρμογή των νέων μέτρων. Παράλληλα, είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθούνται στενά οι πιθανές νομοθετικές εξελίξεις οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν το διεθνές φορολογικό τοπίο.