Στο άνυσμα της ιστορίας και των οικονομικών κύκλων, υπάρχουν πλείστες περιπτώσεις στις οποίες γεωπολιτικές διαμάχες, διαγκωνισμοί για πρόσβαση σε ενεργειακούς και άλλους πόρους, ακόμη και τυχαία γεγονότα έχουν οδηγήσει σε βαθιές κρίσεις. Στον σύγχρονο κόσμο, όσο γρήγορα μεταφέρονται τα αγαθά, η γνώση και τα κεφάλαια, τόσο γρήγορα και ενδεχομένως γρηγορότερα, διαχέονται και οι κάθε είδους κρίσεις (χρηματο-οικονομικές, ενεργειακές, υγειονομικές) ως αποτέλεσμα της έντονης αλληλεξάρτησης χωρών και αγορών.
H ενεργειακή κρίση θέτει σημαντικές προκλήσεις για την Ευρώπη και τη χώρα μας, με προεξάρχουσα τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Βραχυπρόθεσμα, οι υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής σε εθνικό αλλά και πανευρωπαϊκό επίπεδο, έχουν υιοθετήσει διάφορα μέτρα, περιλαμβανομένων των επιδοτήσεων καυσίμων για την στήριξη των ασθενέστερων, τα οποία είναι μεν αναγκαία, ωστόσο έχουν πολύ μεγάλο δημοσιονομικό κόστος και δεν αποτελούν μόνιμη λύση στο πρόβλημα. Ακριβώς αυτή η πολιτική οδήγησε, εξάλλου, και στην ανακοίνωση σημαντικών κερδών για την Gazprom για το πρώτο εξάμηνο του 2022. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται σύνθετες προτάσεις οι οποίες σχετίζονται με την επιβολή πλαφόν στις τιμές του ρωσικού φυσικού αερίου, πλαφόν στην ηλεκτροπαραγωγή, αλλά και μέτρα τα οποία θα προβλέπουν την υποχρεωτική μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ώρες αιχμής.
Τα Σχέδια «Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» είχαν ήδη θέσει πριν από την ενεργειακή κρίση τολμηρούς στόχους για την πράσινη μετάβαση, με τουλάχιστον το 37% των κεφαλαίων να πρέπει να διατεθούν σε αντίστοιχα έργα. Η ενεργειακή κρίση έχει καταστήσει σαφές ότι ακόμη πιο φιλόδοξοι στόχοι θα πρέπει να τεθούν για την επίτευξη του στόχου της ενεργειακής αυτονομίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπόνησε ένα ευρύ πακέτο μέτρων, γνωστό ως «RΕPowerEU», το οποίο έχει σκοπό να καταστήσει την Ευρώπη ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το 2030. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας βρίσκεται στην καρδιά του REPowerEU, αποτελώντας μια πλατφόρμα συντονισμένου σχεδιασμού και χρηματοδότησης (δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων) διασυνοριακών και εθνικών υποδομών, καθώς και ενεργειακών έργων και μεταρρυθμίσεων.
Στον πυρήνα του REPower ΕU βρίσκονται οι ΑΠΕ οι οποίες αποδεδειγμένα έχουν ήδη μειώσει σημαντικά το ενεργειακό κόστος, με την χώρα μας να επιτυγχάνει τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα περίπου 5 χρόνια νωρίτερα από το προδιαγεγραμμένο. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα έχει ήδη ξεπεράσει τα 10 GW εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ ενώ η ισχύς των ώριμων έργων ΑΠΕ που έχουν δεσμεύσει ηλεκτρικό χώρο ανέρχεται σε 12 GW. Η πρόσφατη ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα (το οποίο συνιστούσε και ορόσημο στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης) αποτελεί το πρώτο βήμα για την εγκατάσταση τουλάχιστον 1,5 GW αιολικής ισχύος έως το 2030, με πολύ μεγαλύτερο δυναμικό να είναι διαθέσιμο. Στον τομέα της Εξοικονόμησης Ενέργειας, περιλαμβάνονται η χρηματοδότηση του Εξοικονομώ για κατοικίες αλλά και νέα προγράμματα εξοικονόμησης στον τομέα του τουρισμού, της μεταποίησης και των δημοσίων κτιρίων, με περίπου τον μισό προϋπολογισμό του ΥΠΕΝ από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στο Ταμείο Ανάκαμψης προβλέπεται ειδική στήριξη 450 εκατ. ευρώ στα έργα αποθήκευσης ενέργειας ισχύος έως 1.380 MW (για μπαταρίες και αντλησιοταμιευτικά), τα οποία θα στηρίξουν τη διείσδυση των νέων ΑΠΕ που απαιτείται βάσει των στόχων του ΕΣΕΚ έως ο 2030. Πολύ πρόσφατα μάλιστα δόθηκε το πράσινο φως για την εκταμίευση 100 εκατ. ευρώ από τους πόρους του ΤΑΑ για το μεγαλύτερο έργο αντλησιοταμίευσης στην Ελλάδα.
Η γρήγορη αδειοδότηση και κατασκευή μονάδων επαναεριοποίησης FSRUs αποτελούν κατ’ ουσία μονόδρομο για τη διασφάλιση της ενεργειακή μας ασφάλειας, δίνοντας τη δυνατότητα διαφοροποίησης ως προς την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου. Ήδη 3 τερματικοί σταθμοί βρίσκονται είτε σε σχετικά ώριμο αδειοδοτικό και ρυθμιστικό στάδιο, είτε σε στάδιο τελικών μελετών με την προοπτική να δημιουργήσουν επιπλέον πύλες εισόδου στον βορρά και το νότο. Η δημιουργία ισχυρών διασυνδέσεων και ενεργειακών διαδρομών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου στην Βαλκανική προς χώρες τις κεντρικής Ευρώπης, αλλά και με χώρες της Αφρικής με άφθονο ηλιακό δυναμικό, βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα εγχώριων παικτών και των Διαχειριστών Δικτύων. Η προώθηση των ανανεώσιμων αερίων, όπως το πράσινο υδρογόνο και το βιοαέριο, (και των αντίστοιχων υποδομών μεταφοράς τους), καθώς και η δημιουργία πολύπλοκων αλυσίδων αξίας συνεισφέρουν αντίστοιχα στον περιορισμό της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Ήδη μεγάλοι εγχώριοι όμιλοι προετοιμάζουν τα πρώτα τους επιχειρηματικά σχέδια για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου μεγάλης κλίμακας από ΑΠΕ. Πρόσφατα μάλιστα ελληνοαμερικάνικη εταιρεία υψηλής τεχνογνωσίας, ανακοίνωσε ένα πολύ σημαντικό επιχειρηματικό σχέδιο για την κατασκευή κυψελών καυσίμου υδρογόνου καθώς και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας.
Αξίζει να αναφερθεί συγκεντρωτικά ότι, τόσο μέσω του σκέλους των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης όσο και μέσω των επιχορηγήσεων που θα δοθούν σε δημόσια και ιδιωτικά έργα, δρομολογείται ένας πολύ μεγάλος αριθμός έργων που θα συνεισφέρουν στην πράσινη μετάβαση. Άλλωστε η δέσμευση της διοχέτευσης άνω του 38% των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης σε πράσινα έργα μεταφράζεται σε περισσότερα από 11,5 δισ. ευρώ δημόσιας ενίσχυσης ή στήριξης που σε συνδυασμό με το νέο ΕΣΠΑ και με τους ιδιωτικούς πόρους που θα απαιτηθούν, εκτιμάται πως στη χώρα μας θα υλοποιηθούν «πράσινα» έργα την επόμενη τριετία που θα ξεπεράσουν τα 25 δισ. ευρώ. Τα έργα αυτά θα αφορούν τόσο την δημιουργία νέων μονάδων ΑΠΕ και μονάδων πράσινου υδρογόνου, όσο και την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στον τομέα της ηλεκτροκίνησης, των ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και της αποθήκευσης ενέργειας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι ο επερχόμενος χειμώνας θα είναι δύσκολος και ότι δεν υπάρχουν μέτρα τα οποία να θεραπεύουν πλήρως το πρόβλημα, ωστόσο εάν θέλουμε να δούμε λίγο πιο μακριά τόσο ο επιχειρηματικός όσο και ο πολιτικός κόσμος στο σύνολο τους φαίνεται να έχουν δρομολογήσει τα απαραίτητα μέτρα αλλά και μεγάλες εμβληματικές επενδύσεις προς την σωστή κατεύθυνση. Σε κάθε περίπτωση, το κόστος της ενεργειακής ανεξαρτησίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Ωστόσο, αν το αναλάβουμε σήμερα, οι πιθανότητες να μην ξαναβρεθούμε στην ίδια θέση στο μέλλον είναι εξαιρετικά μεγάλες.
Βασίλης Καζάς,
Διευθύνων Σύμβουλος, Grant Thornton
