Ένας από τους βασικούς παράγοντες χαρακτηρισμού ενός κράτους ως μη συνεργάσιμου, είναι η μη προσχώρησή του στη Σύμβαση του ΟΟΣΑ για την Αμοιβαία Διοικητική Συνδρομή σε Φορολογικά Θέματα. Η Σύμβαση αυτή, ως το πιο ολοκληρωμένο, μέχρι σήμερα, πολυμερές μέσο φορολογικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής, με 147 συμβαλλόμενα κράτη, προβλέπει όλες τις δυνατές μορφές διοικητικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών για τη βεβαίωση και την είσπραξη των φόρων (π.χ. ανταλλαγή πληροφοριών, είσπραξη αλλοδαπών φορολογικών απαιτήσεων κ.λπ.). Τα κράτη, για να αποφύγουν την ένταξή τους στον κατάλογο, θα πρέπει να συμμετέχουν παράλληλα και στο Παγκόσμιο Φόρουμ του ΟΟΣΑ για τη Διαφάνεια και την Ανταλλαγή Πληροφοριών για φορολογικούς σκοπούς.
Προκειμένου να διασφαλίσει τη συμμόρφωση των κρατών με τα διεθνή πρότυπα που προβλέπει (EOIR, AOIE), το Παγκόσμιο Φόρουμ εφαρμόζει ειδικό μοντέλο αξιολόγησης, το οποίο περιλαμβάνει την παρακολούθηση και αξιολόγηση κάθε κράτους από συγκεκριμένο αριθμό συμμετεχόντων κρατών (Peer Review), εστιασμένο στο νομικό και κανονιστικό πλαίσιο καθώς και στην πρακτική εφαρμογή αυτού, αναφορικά με τη διαθεσιμότητα, την πρόσβαση και την ανταλλαγή των πληροφοριών. Ο πρώτος κύκλος αξιολογήσεων ολοκληρώθηκε το 2016 ενώ ο δεύτερος έχει ήδη ξεκινήσει χωρίς ωστόσο να έχει ολοκληρωθεί για όλα τα κράτη. Ο συνολικός βαθμός του κράτους επί της αξιολόγησης προτύπου EOIR είναι απαραίτητο να είναι ο ανώτερος στην κλίμακα, προκειμένου αυτό να μείνει εκτός καταλόγου.
Μετά την πιο πρόσφατη ανανέωση του ευρωπαϊκού καταλόγου μη συνεργάσιμων κρατών, προστέθηκαν σε αυτόν οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι, η Κόστα Ρίκα, οι νήσοι Μάρσαλ και η Ρωσία. Δεδομένου ότι ακόμα η Α.Α.Δ.Ε. δεν έχει εκδώσει τις σχετικές αποφάσεις για το 2022 και το 2023, οι επιχειρήσεις που διενεργούν συναλλαγές με αυτά τα κράτη συστήνεται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές καθώς αυτά συγκεντρώνουν σημαντικές πιθανότητες σύντομα να προστεθούν και στον ελληνικό κατάλογο που καταρτίζεται από την Α.Α.Δ.Ε.
Αρχικά, σύμφωνα με τον ισχύοντα Κ.Φ.Ε., οι δαπάνες που καταβάλλονται προς τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που έχουν την φορολογική τους κατοικία σε μη συνεργάσιμο κράτος κατ’ αρχήν δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα εκτός εάν ο φορολογούμενος αποδείξει ότι αφορούν πραγματικές και συνήθεις συναλλαγές και δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταφορά κερδών με σκοπό τη φοροαποφυγή. Περαιτέρω, ισχυρός αντίκτυπος προκαλείται στο πεδίο του Ειδικού Φόρου Ακινήτων (Ε.Φ.Α.) καθώς ακόμα και μετά την πλήρη αποκάλυψη του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, η απαλλαγή από τον Ε.Φ.Α. δεν είναι δυνατή για εταιρίες των οποίων οι τίτλοι κατέχονται ή διαχειρίζονται από οργανισμούς διαχείρισης επενδύσεων και αμοιβαία κεφάλαια (ενδεικτικά, Α.Κ.Ε.Σ., Ο.Ε.Ε. κ.λπ.) εάν οι παραπάνω εταιρίες ή οργανισμοί βρίσκονται σε μη συνεργάσιμα κράτη. Μάλιστα, με πρόσφατη απόφαση της Α.Α.Δ.Ε. (Α.1089/2023) διευκρινίστηκε ότι προκειμένου να εφαρμοσθεί η απαλλαγή από τον Ε.Φ.Α. μιας εταιρίας ιδιοκτήτριας ελληνικού ακινήτου όταν μεσολαβεί αλλοδαπό trust στο ιδιοκτησιακό της καθεστώς, θα πρέπει τόσο το trust όσο και ο trustee να μην είναι εγκατεστημένοι σε μη συνεργάσιμα κράτη.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία ΕΕ 2018/822 που ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τον Ν. 4714/2020, μία διασυνοριακή ρύθμιση που περιλαμβάνει εκπεστέες διασυνοριακές πληρωμές μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων με την λήπτρια επιχείρηση να είναι φορολογική κάτοικος μη συνεργάσιμου κράτους, πρέπει να γνωστοποιηθεί στις αρμόδιες φορολογικές αρχές. Μάλιστα, η εμπλοκή μη συνεργάσιμου κράτους διαφοροποιεί τα δεδομένα και στο επίπεδο της αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών καθώς μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετες υποχρεώσεις γνωστοποίησης για τις υπόχρεες οντότητες.
Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της διασφάλισης συνθηκών πλήρους διαφάνειας και υγιούς ανταγωνισμού στο πεδίο των δημόσιων συμβάσεων, απαγορεύεται τόσο η σύναψη δημοσίων συμβάσεων με εξωχώριες εταιρίες από μη συνεργάσιμα κράτη όσο και η συμμετοχή αυτών των εταιριών σε ποσοστό άνω του 1% σε εταιρίες που συνάπτουν δημόσιες συμβάσεις.
